Ifunde Lya Nsambu Ne Milimo (Bill of Rights and Responsibilities, BRR) Mu Kufwailisha Kwa Kashishi Ka HIV
Ici cipepala cilelondolola umutande uwipiuwa nsambu ne milimo iyo mwakwata ilyo mulesendamo ulubali mu kufwailisha kwa HIV Vaccine Trials Network (HVTN). Umulimo wa ili Funde lya Nsambu ne Milimo kwafwilishako abalesendamo ulubali ukubomba palwabo elyo nokwampana nabaletungulula uku kufwailisha. Ngamulefwaya ukwishibilapo nafimbi moneni icipepala cabulondoloshi icakusumininapo.
Insambu sha Balesendamo Ulubali
Pamo ngo muntu uulesendamo ulubali mu kufwailisha kwa fikumine akashishi ka HIV/AIDS mu mulimo wa HVTN, namukwata insambu sha:
- Ukukwata ilyashi lyonse, ukubikapo bulondoloshi pamasanso ayengasangwamo elyo nefyo mwinganonkelamo ilyo mulesendamo ulubali, ififwile fyalondololwa kuli imwe mumusango untu mwingomfwikisha bwino. Muli nokwebwa pa lyashi ilipya lyonse ililesambililwapo ilyo uku kufwailisha kulecitika.
- Amepusho yenu yonse yafwile ukwasukwa.
- Kuti mwakana ukuilundako kuli uku kufwailisha nangu ukusala ukufumamo panshita yonse iyo mulefwaya. Kabili kuti mwakana nokuilundako ku masambililo yonse ayakalakonkapo ayo bamyebapo. Tamwakalufyepo insambu ishili shonse ishilembelwe muli ili pepala ngacakuti mwakana ukuilundamo muli uku kufwailisha nangu ngacakuti mwafumamo.
- Ukusangwa pa ncende iyabula akapatulula. Amasalo yenu, ifikomo fyenu, ifyo mwasuminamo, elyo nentambi shenu shilingile ukucindikwa na bantu abaletungulula uku kufwailisha.
- Ukutumwa ku ncende shimbi mukupandwa amano, ukutangatwa, no kundapwa ku malwele ayo muleculako panshita ya uku kufwailisha, ukubikapo na kashishi ka HIV.
- Ukwafwilishiwa ukupwisha amafya yamikalile na/nangu ukulekeleshiwa ifikumine kuli uku kufwailisha. Ngacakuti mwatusuminisha, kuti twalanda na bantu bamo abo mwatweba ukuti tulande nabo pakuti twabalondolwelako nafimbi pamulandu wakusendamo ulubali kwenu muli uku kufwailisha.
- Ukundapwa ku filonda ifyo mwaicena, ngacakuti fyasangwa, ukuceneka konse ukwingesa ukufuma ku fipe ne fibombelo ifilesangwa muli uku kufwailisha ukucila pafingaletwa ukufuma kumbi, ukufika pa cifiko icilondolwelwe mucipepala cakusumininapo. Kwalibako indalama ishakulipila pakundapa ifilonda fyamusango uyu. Ibumba ilipituluka mufikumine ubucingo bwa uku kufwailisha lilaceceta nokumona ngacakuti nafyampana. Ubusalo bwabo kuti bwapitulukwamo nakabili ngacakuti mwakana kufyo bapingula. Mu milandu imo, indalama tekuti shikwanine ishakulipila kukundapa ukwapwililika. Ngacakuti cilekabilwa, amabumba ayalekondenkanya uyu mulimo yakafwailapo indalama nashimbi ishakundapila, lelo tekuti musubile sana ukuti cikacitika. Abalekondenkanya uyu mulimo bakamipeela ilyashi lyonse ilikumine uku kufwailisha elyo kabili bakasuka namepusho yonse ayo mwingakwata nangu ukumikuminkanya nabantu abafishiba bwino abengasuka bwino amepusho yenu.
- Ukupimwa ukwabula ukulipila kabili ukwacishinka ukwa kashishi ka HIV ilyo mulesangwa muli uku kufwailisha. Ngacakuti, pampela ya uku kufwailisha, mwasangwa ukuti muli nakashishi ka HIV ako akaisa pamulandu wa fibombelo fya uku kufwailisha elyo kabili takafumine kumulandu wa lwambu lwa aka kashishi, kuti mwalapimwa mukukonkana pa cipatala apalecitikila ukufwailisha ukubomfya imipimine ya HVTN mpakafye mukesepimwa ukutila tamukwete aka kashishi.
- Ukwafwilishiwa ukukwanisha no kufikilisha ififwaikwa ku kufwailisha konse. Umutande wa fintu ififwaikwa ukuti mubomfye ukapelwa kuli imwe ukufuma pa ncende ya uku kufwailisha
- Inkama. Ukulanshanya konse nefyasungwa ifyapa kusendamo ulubali kwenu fikalapelwafye ilyo filefwaikwa mukubomba kwa uyu mulimo, nangu ilyo fyakabilwa ukukonkana ne funde. Moneni icipepala cakusumiinapo icapa cipatala apalecitikilwa uku kufwailisha pakuti mwishibilepo nafimbi.
- Ukupeelwa akatupa kakwishibikilwapo ukuti mulesanga muli uku kufwalisha. Pali aka katupa pakalasangwa inambala ya musange na/nangu akeyala ka muntu uwingamipeelako ilyashi nalimbi.
- Ukusungilila insambu shenu ishe funde. Pamo nga uulesendamo ulubali, tamulelufyapo insambu shenu ishili shonse.
- Ukumyeba ngacakuti mwapelwe icimpashanya ca muti nangu umuti uwinefye panuma yauku kufwailisha, nangu ilyo cafwaikwa pamulandu wamyundapile.
- Ukumyeba ifyo ukufwailisha kuleenda napantu kwafika, ukwebwa ilyo ifikatumbukamo fikasangwa, elyo nokumilondolwela bwino ifikatumbukamo kubabomfi ba uku kufwailisha.
- Ukwishiba ngacakuti kuliko ifyakulipila ifikumine kuli uku kufwailisha elyo nokwishiba ngacakuti mukalipililwapo pakusendamo ulubali kwenu.
Imilimo ya Ulesendamo Ulubali
Pamo ngo muntu uulesendamo ulubali mu kufwailisha kwa fikumine akashishi ka HIV/AIDS mu mulimo wa HVTN, namukwata imilimo pamo ngeyi:
- Ukupitulukamo nokulanga ukumfwikisha ifyalembwa fyonse ifyo mwapeelwa, ukubikapo ne fipepala yakusumininapo. Ukwipusha ukumilondolwela pa lyashi lyonse ilyo mushumfwikishe ilyo tamulasumina ukusendamo ulubali muli uku kufwailisha. Kabili kuti mwaipusha amepusho ayali yonse panshita iili yonse iya uku kufwailisha.
- Ukupanga ubusalo ubwaishibikwa bwino ubwakufwaya ukusendamo ulubali muli uku kufwailisha panuma yakupima nokupashanya pakati kamasanso elyo nefyakunonkelamo. Cili icikankala ukwishiba ico uku kufwailisha kubeleleko. Ababomfi ba uku kufwailisha bakamyafwilisha muli ili lyashi. Ngacakuti cingamyafwa ukupanga ubusalo, landeniko nabantu abo mwacetekela nokucindika pakuti bamipandeko amano ngacakuti cilifye bwino kuli imwe ukwingila muli uku kufwailisha.
- Ebeni ababomfi ba uku kufwailisha mukwangufyanya ngacakuti mwakumanya ukukankambwa na/nangu ubusanso ku mikalile yenu ifyo muletontonkanya ukuti limbi fyaisa pa mulandu wakusangwa muli uku kufwailisha.
- Tamulingile ukupelako umulopa nangu ukusangulako ifilundwa fyenu ifyamubili nangufye ifyamenshi fimbi ifyamu mubli wenu panshita iyo mulesangwa muli uku kufwailisha.
- Mufwile ukulapimisha akashishi ka HIV pa cipatalafye apo pene pa nshita yonse iyo mulesangwa muli uku kufwailisha. Landeni nababomfi ba uku kufwailisha ngacakuti mulefwaya ukuyapimisha ku ncende imbi.
- Ngacakuti muli munshita yakuti kuti mwakwata ifumo, esheni ukucincintila ukukwata ifumo ukupitila mukubomfya imiti iyakuicingilila ukwimita. Ababomfi ba uku kufwailisha bakamipitulukilamo bwino mu miti iingabomba bwino kuli imwe.
- Mulingile ukufikilisha inshita shonse ishakufika kuli uku kufwailisha. Mulingile ukweba ababomfi ba uku kufwailisha ngacakuti tamwakwanishe pakuti bacinja inshita yakwisa kwenu.
- Mulingle ukucindika ababomfi ba uku kufwailisha.
- Mufwile mwasunga inkama pabanenu bambi abalesendamo ulubali muli uku kufwailisha.
- Mulingile ukupeela ababomfi ilyashi lyonse kabili ilya cishinka ilikumine kuli uku kufwailisha. Ebeni ababomfi pakwaluka kwa musango wakulanshanishishanyamo naimwe ilyo lyonse mwacinja nangu ilyashi lyonse ilyapa bumi bwenu.
- Konkeni inkonka sha kufwailisha ukulingana na maka yenu yonse. Bombeleni pamo nababomfi ba uku kufwailisha pakusungilila ubumi no bucingo bwenu ilyo mulesangwa muli uku kufwailisha.
- Ebeni ababomfi ba uku kufwailisha mukwangufyanya ngacakuti tekuti mukwanishe nangu ngamwasala ukufumamo muli uku kufwailisha.
Imilimo ya Babomfi ba uku Kufwailisha
Ababomfi ba kufwailisha kwa HVTN, ukubikapo naba Kafwailisha Mukalamba (PI) pali ici cipatala, nabakwata imilimo pamo ngeyi:
- Ukwipushaipusha abekala calo pali fyonse ifikumine uku kufwailisha nokushininkisha ukuti kwaba ubwiminishi ubusuma kuli abo abalesendamo ulubali.
- Ukuipekanya ukwasuka amepusho elyo nokupokelela bumpandamano ukufuma ku kabungwe akalekondenkanya uyu mulimo pamo nga akabungwe ka Institutional Review Board (IRB) nangu akabungwe kambi akalebombela mukuceceta kwa uku kufwailisha.
- Ukushininkisha ukuti abalesendamo ulubali baumfwikisha ifyo baleingilamo ilyo tabalasumina ukusendamo ulubali mu milimo yonse iikumine uku kufwailisha nangu ifyakucingilila fyonse. Ngacakuti kwabako ifyacinja ilyo ukufwailisha kulecitika, abalesendamo ulubali bafwie baipushiwa nakabili ngacakuti balesumina.
- Ukubomba uku kufwailisha mu musango uwayana, ukubikapo na ukucingilila insambu, ukusunga inkama elyo nokusunga bwino ubumi bwabalesendamo ulubali muli uku kufwailisha. Pampela ya uku kufwailisha, ababomfi nabakwata umulimo wakweba abalesendamo ulubali ifibombelo ifyo bapeelwe muli uku kufwailisha pamofye nokubeba ifitumbwikemo elyo nokwebako abekala calo.
- Ukutuma abantu ku ncende ishayana ishakupandwako amano, ukucingilila ukwambula kwa kashishi ka HIV, ukundapa kwa kashsishi ka HIV, na/nangu bumpandamano bonse ubwingakabilwa ilyo uku kufwailisha kulecitika.
- Ukwasuka ku mepusho yonse na masakamiko ayalefuma ku balesendamo ulubali panshita iyo balekabila ukwasukwa.
- Ukukwata umucinshi kuli bonse abalesendamo ulubali.